مواد مختلفی که به فسفر داخل حباب افزوده می شوند، رنگ نور و نیز درصد بازتاب رنگ لامپ را تعیین می کنند، همچنین کیفیت فسفر، در میزان افت شار نوری لامپ که در اثر طول عمر لامپ اتفاق می افتد و همچنین کلید اتوماتیک اشنایدر تاثیر می گذارد. همچنین، پوشش فسفر بر نمود رنگ لامپ نیز تاثیر می گذارد. اوایل، لامپ های فلورسنت با یک لایه پوشش فسفر به بازار عرضه می شدند که به آنها اصطلاحاً لامپ های فلورسنت با پوشش هالوفسفات (Halophosphat) می گویند.
بیشتر لامپ های فلورسنت که در حال حاضر در ایران تولید و مصرف می شوند از این نوع است. شاخص نمود رنگ در این لامپ ها بین %۷۰ – ۵۰ است و به همین دلیل در گروه های ۲B و ۳ قرار دارد، که در اصطلاح تجاری این نوع لامپ ها را نوع BASIC می نامند.
نسل بعدی لامپ های فلورسنت که در ده سال اخیر به بازار عرضه شده اند، دارای پوشش فسفر سه لایه هستند که اصطلاحاً به آنها ترایبند (Triband) می گویند و در واقع بخش اصلی پوشش فسفر این لامپ ها، از سه لایه فسفر تشکیل شده که هر کدام از آنها حاوی یکی از رنگ های اصلی است به همین دلیل، طیف نور این لامپ ها، کامل تر از لامپ های فلورسنت با پوشش هالوفسفات است. در نتیجه نمود رنگ این لامپ ها بهتر است به گونه ای که این لامپ ها را در گروه ۱B (نمود رنگ ۸۰- ۹۰ %) قرار می دهند.
از طرفی به دلیل وجود سه لایه فسفر، راندمان این لامپ ها در تبدیل اشعه ماوراء بنفش به نور مرئی بالاتر است در نتیجه شار نوری این نوع لامپ ها نسبت به لامپ های با پوشش هالوفسفات بالاتر است. افت شار نوری لامپ های فلورسنت با پوشش فسفر سه لایه نسبت لامپ های با پوشش هالوفسفات بسیار کمتر است. علل اصلی افت شار نوری لامپ های فلورسنت، کاهش ماده امیتر و در نتیجه کاهش تعداد الکترون است. در اثر کاهش تعداد الکترون ها، تعداد برخورد با اتم جیوه و تحریک اتم بخار جیوه کمتر می شود، در نتیجه مقدار نور کمتری منتشر می شود.
از سوی دیگر کم شدن خاصیت فلورسان فسفر در تبدیل اشعه ماوراء بنفش به نور مرئی دلیل دیگری برای افت شار نوری لامپ است. در واقع، پوشش فسفر داخل حباب لامپ، تحت استرس شدید فضای داخل تیوب قرار می گیرد.
در صورتی که پوشش فسفر یک لایه باشد، در اثر این استرس، پوشش فسفر کم کم خاصیت خود را از دست داده و در نتیجه مقدار کمتری از اشعه ماوراء بنفش را به نور مرئی تبدیل می کند. در مورد لامپ های ترایبند، به دلیل ضخامت بیشتر لایۀ فسفر، میزان سایش فسفر در اثر تلاطم گازهای داخل لامپ بسیار کمتر بوده و در نتیجه افت شار نوری لامپ با گذر عمر آن بسیار کمتر است.
مزیت دیگر لامپ های فلورسنت و کلید هوایی اشنایدر ترایبند طول عمر بالاتر آنها است. لازم به یادآوری است که از نظر ابعاد و پارامترهای الکتریکی لامپ های ترایبند هیچ تفاوتی با لامپ های هالوفسفات ندارند و تنها تفاوت آنها در ویژگی های نور آنها است.
مزایای لامپ فلورسنت ترایبند
چنانچه بخواهیم مزایای لامپ های فلورسنت ترایبند را نسبت به لامپ های فلورسنت با پوشش هالوفسفات بیان کنیم، موارد زیر را ذکر خواهیم کرد:
۱- نمود رنگ خوب (گروه ۱A)
نمود رنگ لامپ های فلورسنت ترایبند بالای %۸۰ است و در بسیاری از کاربردها، از جمله بیمارستان ها، مدارس، دفاتر اداری و …، طبق استاندارد [۴] و [۵] نمود رنگ باید در گروه ۱ (یعنی ۱A یا ۱B) باشد.
۲- شار نوری اولیه بالاتر
شار نوری اولیه یک فلورسنت ترایبند در حدود %۲۰ بیشتر از لامپ فلورسنت هالوفسفات با توان مشابه است. در نتیجه تعداد چراغ های مورد نیاز و مصرف انرژی الکتریکی به همین نسبت کاهش می یابد.
۳- افت شار نوری بسیار کم
یکی از فاکتورهای مهم در زمینه طراحی روشنایی، افت شار نوری لامپ است.
چنانچه افت شار نوری یک لامپ کم باشد، در مرحله طراحی، تعداد لامپ (چراغ) کمتری محاسبه می شود که این امر خود کاهش مصرف انرژی و هزینه های روشنایی را به دنبال دارد.
۴- طول عمر بالاتر
طول عمر یک لامپ فلورسنت ترایبند در حدود ۱٫۵ برابر لامپ های فلورسنت معمولی است. در نتیجه هزینه های خرید و تعویض لامپ در بلند مدت بسیار کمتر می شود.
لامپ فلورسنت ترایبند
انواع لامپ فلورسنت بر حسب قطر
بیش از ۷۰ سال از تولید لامپ های فلورسنت می گذرد. در طول این سال ها، ضمن پیشرفت هایی که در تولید لامپ های فلورسنت صورت گرفته که منجر به افزایش راندمان این لامپ ها شده است، قطر لامپ های فلورسنت نیز کوچکتر شده است.
قطر لامپ های فلورسنت را با یک که به همراه حرف T بیان می کنند که در زیر رابطه این رقم با قطر لامپ آمده است:
لامپ های فلورسنت T12
نسل اولیه لامپ های فلورسنت، لامپ هایی با قطر m38 بودند. این لامپ ها در محدوده ۴۰، ۲۰ و ۶۵ وات تولید می شدند. در حال حاضر، تولید و استفاده از این نوع لامپ ها در بسیاری از کشورهای دنیا متوقف شده است.
لامپ های فلورسنت T10
قطر این لامپ ها ۳۲ میلی متر است و این گروه لامپ ها نیز در محدوده ۲۰، ۴۰ و ۶۵ وات تولید می شوند.
لامپ های فلورسنت T8
قطر لامپ های T8 برابر ۲۶ میلی متر است و ضمن اینکه توان مصرفی آنها پایینتر از لامپ های T10 است، نور بیشتری منتشر می سازند. این لامپ ها از نظر ابعاد (طول لامپ، شکل و نوع سرپیچ و …) هیچ تفاوتی با لامپ های نوع T10 ندارند و استفاده از آنها باعث %۱۰صرفه جویی در مصرف انرژی می شود.
این لامپ هادر محدوده ۱۰- ۵۸ وات تولید می شوند که رایج ترین آنها محدوده توان های ۱۸، ۳۶ و ۵۸ است که به عنوان جایگزین برای لامپ های T10 و T12 به بازار عرضه شده اند.
در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا، لامپ های T8 جایگزین لامپ های T10 و T12 می شوند و با توجه به صرفه جویی قابل توجهی که این جایگزینی می تواند به دنبال داشته باشد، دولت ها و شرکت های تأمین کننده انرژی الکتریکی، نسبت به این جایگزینی اهتمام می ورزند.
لامپ های فلورسنت T5
جدیدترین لامپ های فلورسنت که در روشنایی عمومی مورد استفاده قرار می گیرند، لامپ های T5 با قطر ۱۶ میلی متر هستند که بهره نوری آنها تا ۱۰۴ لومن بر وات نیز می رسد.
طول عمر متوسط آنها در حدود ۲۰۰۰۰ ساعت است، فسفر همه این نوع لامپ ها از ترایبند بوده و در نتیجه نمود رنگ آنها بالای %۸۰ است. با توجه به صرفه جویی قابل توجه در مصرف انرژی، و نیز ظاهر زیبای آنها و طول عمر بالا، استفاده از این لامپ ها به سرعت در حال گسترش است. لامپ های فلورسنت T5 در دو گروه High Efficiency) HE) و High Output) HO) تولید می شوند.